Nadzór marszałków nad przestrzeganiem zasad horyzontalnych

Opublikowano przez

Artykuł będzie aktualizowany

Jakub Gawron

31 października 2022 przesłałem do urzędów marszałkowskich wniosek o wprowadzenie dodatkowego mechanizmu monitorowania przestrzegania zasad horyzontalnych. Ich celem ma być wczesne odrzucanie podczas naborów wniosków od samorządów, które przyjęły uchwał anty-LGBT.

Są to urzędy marszałkowskich ze wszystkich województw na których terenie są samorządy, które przyjęły uchwały anty-LGBT. Czyli podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego, dolnośląskiego, łódzkiego, wielkopolskiego, mazowieckiego, świętokrzyskiego oraz podlaskiego.

Pisma o podobnej treści wysłała także posłanka Katarzyna Ueberhan w ramach interwencji poselskiej.

Prawie wszystkie urzędy marszałkowskie już odpowiedziały na mój wniosek i/lub interwencję posłanki Katarzyny Ueberhan. O pozostałe odpowiedzi będę uzupełniał ten wpis na bieżąco.

Urząd Marszałkowski woj. lubelskiego: [odpowiedż na wniosek]

  • Odsyła do projektu wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027, który zawiera konkretne mechanizmy.
  • Instytucja Zarządzająca dopiero po zatwierdzeniu Programu Fundusze Europejskiego dla Województwa Lubelskiego oraz przyjęciu ww. wytycznych przez ministra ds. rozwoju regionalnego podejmie konkretne działania mające na celu przestrzeganie zasady niedyskryminacji we wdrażaniu programu. Uważa, że obecnie przyjmowanie dodatkowych rozwiązań jest przedwczesne.
  • Przypomina o zawarciu w RPO klauzuli z Programu Partnerstwa o tym, że wsparcie jednostkom, które podjęły jakiekolwiek działania dyskryminujące nie może być udzielone.

Urząd Marszałkowski woj. mazowieckiego [odpowiedż na wniosek] / [odpowiedź na pismo Katarzyny Ueberhan]:

  • Zapewnia, że zgodnie z zasadą partnerstwa niezależne organy ochrony praw podstawowych i organizacje praw człowieka będą zaangażowane we wszystkie etapy programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji inwestycji w infrastrukturę edukacyjną, społeczną i zdrowotną, a także projekty EFS+.
  • Przypomina o zawarciu w RPO klauzuli z Programu Partnerstwa o tym, że wsparcie jednostkom, które podjęły jakiekolwiek działania dyskryminujące nie może być udzielone.

Urząd Marszałkowski woj. podlaskiego [odpowiedż na wniosek] / [odpowiedź na pismo Katarzyny Ueberhan]:

  • Przypomina o zawarciu w RPO klauzuli z Programu Partnerstwa o tym, że wsparcie jednostkom, które podjęły jakiekolwiek działania dyskryminujące nie może być udzielone.
  • Zwraca uwagę, że wszystkie dokumenty, które będą się odnosiły do treści programu, będą uwzględniać zasadę niedyskryminacji; regulaminy konkursów, kryteria wyboru projektów, działania informacyjno-komunikacyjne
  • W opinii IZ ujęcie mechanizmu przestrzegania zasady niedyskryminacji nie będzie skutecznym narzędziem, ponieważ dokument ten reguluje kwestie formalnoprawne związane z samym procesem oceny i wyboru projektów. Nie odnosi się do kwestii merytorycznych dotyczących beneficjenta wniosku, lecz samej procedury wniosku.
  • Przywołany zapis znajdzie odbicie przede wszystkim w kryteriach wyboru projektów tak, aby projekty, które nie będą spełniały warunków horyzontalnych, m.in. w kwestii równości i niedyskryminacji, już na początku procesu aplikowania zostały wykluczone z mozliwości otrzymania wsparcia w ramach funduszy unijnych
  • Wszystkie kryteria wyboru projektów będą zatwierdzane przez Komitet Monitorujący. Kryteria wyboru będą poddawane procesowi konsultacji oraz podawane do publicznej wiadomości. Ponadto planowane jest utworzenie Grupy Roboczej ds. monitorowania zasad horyzontalnych przy Komitecie Monitorującym.
  • IZ będzie na bieżąco informować potencjalnych i faktycznych beneficjentów, uczestników projektów i ostatecznych odbiorów wsparcia oraz ogół społeczeństwa województwa podlaskiego o wartościach obowiązujących w całej UE a także zasadach horyzontalnych (w tym niedyskryminacji)

Urząd Marszałkowski woj. wielkopolskiego [odpowiedż na wniosek] / [odpowiedź na pismo Katarzyny Ueberhan]:

  • Obszar przestrzegania zasad horyzontalnych zostanie uregulowany w wytycznych Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej, które jeszcze są w fazie konsultacji i wypracowania ostatecznej wersji. Projekt wytycznych wskazuje również, że równość szans ma być zagwarantowana na poziomie wyboru i realizacji projektów, kontroli projektów, monitorowania i ewaluacji programów. IZ po zatwierdzeniu wytycznych będzie się stosowało do wymagań w nich zawartych we wspomnianym powyżej zakresie.
  • Zwraca uwagę na rolę partnerów-organizacji pozarządowych w pracach Komitetu Monitorującego. IZ o ich wyłonienie zawnioskowała do Wielkopolskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego.
  • Jednym z podstawowych wymogów formalnych dla projektów ubiegających się o dofinansowanie z funduszy europejskich jest zgodność z zasadami horyzontalnymi, w tym zasadą niedyskryminacji. IZ planuje przedstawić komitetowi monitorującemu propozycję treści kryteriów z uwzględnieniem braku podejmowanych działań dyskryminacyjnych przez beneficjenta/partnera.
  • W trakcie oceny kryteria dotyczące zasad horyzontalnych zostaną zweryfikowane na podstawie zapisów zawartych we wniosku o dofinansowanie oraz ewentualnych informacji uzyskanych od wnioskodawcy/partnera lub pozyskanych na temat wnioskodawcy/partnera i projektu. Zgodnie z art. 43 ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 nie ma możliwości, aby wybrano do dofinansowania projekt, który nie spełnia któregokolwiek z kryteriów formalnych. Jednocześnie przewiduje się zawrzeć zapisy w tym zakresie w umowie o dofinansowanie.
  • Zasady horyzontalne będą obszarem poruszanym na spotkaniach z wnioskodawcami na szkoleniach organizowanych m.in. przy okazji ogłaszania kolejnych naborów wniosków.
  • Ponadto IZ będzie przyjmować zgłoszenia podejrzenia o niezgodności z Kartą Praw Podstawowych projektów (operacji). W przypadku potwierdzenia naruszenia ww. artykułów KPP oraz związanego z tym naruszenia przepisów prawa powszechnie obowiązującego, IZ przekazuje zgłoszenie naruszenia do odpowiednich służb, np. Rzecznika Praw Obywatelskich, Państwowej Inspekcji Pracy, Rzecznika Praw Pacjenta, a także właściwych organów ścigania. IZ będzie też zobowiązana do przygotowania zbiorczej informacji o zgłoszeniach dotyczących niezgodności projektów (operacji) lub działań związanych z realizacja projektów/wdrażaniem programu z KPP, która raz do roku będzie przedstawiana komitetowi monitorującemu program.

Urząd Marszałkowski woj. podkarpackiego [odpowiedż na wniosek] / [odpowiedź na pismo Katarzyny Ueberhan]:

  • Podkreślił, że kwestie dotyczące przeciwdziałania wszelkim przejawom dyskryminacji będą wzmacniane odpowiednimi zapisami na gruncie regulaminów poszczególnych naborów czy umów o dofinansowanie projektów.
  • Instytucja Zarządzająca planuje kontynuację szkoleń z zakresu powyższego zagadnienia skierowane do beneficjentów i wnioskodawców FEP 2021-2027, a także osób dokonujących oceny projektów w toku procedury ich wyboru do dofinansowania.
  • Zgodnie z ustawą z 28 kwietnia 2022 o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027, ocena wniosków o dofinansowanie projektów jest oparta o kryteria wyboru, które zostały zatwierdzone przez Komitet Monitorujący, stanowiące załącznik do Regulaminu Naboru. Na podstawie art. 42 i 43. ustawy wdrożeniowej, dofinansowaniem może być objęty wyłącznie projekt, który spełnia kryteria wyboru.
  • Finalny sposób implementacji ww. zapisu umowy partnerstwa pozostaje w gestii Instytucji Koordynującej Umowę Partnerstwa – czyli Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Zatem Instytucja zarządzająca będzie działać zgodnie z wytycznymi ministerstwa.
  • Regulamin Komisji Oceny Projektów jest technicznym dokumentem organizującym pracę KOP i obowiązki jej członków. Celem tego dokumentów nie jest określenie warunków przeprowadzenia naboru czy udzielania dofinansowania przez Instytucję Zarządzającą.
  • Informacje o braku możliwości uzyskania wsparcia przez JST (i ich jednostki), które podjęły jakiekolwiek działania dyskryminujące są przekazywane również w trakcie spotkań z potencjalnymi beneficjentami funduszy 2021-2027. Każdy podmiot zainteresowany uzyskaniem wsparcia ze środków 2021-2027 będzie posiadać informację z odpowiednim wyprzedzeniem stosowną informację odnośnie omawianego warunku.

Urząd Marszałkowski woj. śląskiego [odpowiedż na wniosek]:

  • Każdy regulamin naboru będzie zawierał klauzulę antydyskryminacyjną, a wniosek o dofinansowanie – pole do szczegółowego opisu pozytywnego wpływu projektu na zasadę niedyskryminacji. Umowy o dofinansowanie będą miały klauzulę zakazującą wszelkiej dyskryminacji w korzystaniu z projektów przez użytkowników końcowych.
  • Przy Komitecie Monitorującym powstanie ciało doradcze składające się z przedstawicieli i przedstawicielek organizacji pozarządowych reprezentujących grupy zagrożone dyskryminacją.
  • Na ten mechanizm weryfikacji mają się składać:
    – kryterium dostępu dla każdego naboru
    – kryteria premiujące
    – klauzule antydyskryminacyjne w regulaminach naborów
    – pole we wniosku o dofinansowanie do szczegółowego opisu pozytywnego wpływu projektu na zasadę niedyskryminacji
    – reprezentację w Komitecie Monitorującym przedstawicieli organizacji pozarządowych reprezentujących grupy zagrożone dyskryminacją
    – działalność ciała doradczego dla KM w zakresie realizacji zasady niedyskryminacji
    – zapisy w umowach o dofinansowanie zakazujące wszelkiej dyskryminacji
    – weryfikacja realizacji zasady podczas oceny wniosków o płatność oraz podczas kontroli projektu
    – działalność koordynatorki ds. równości i niedyskryminacji
  • Koordynatorką ds. równości i niedyskryminacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego jest Agata Woźniak – agata.wozniak@slaskie.pl

Urząd Marszałkowski woj. małopolskiego [odpowiedź na pismo Katarzyny Ueberhan]:

  • Proces monitorowania realizacji zasad będzie prowadzony przez UMWM na bieżąco, poprzez analizę zapisów cyklicznie składanych wniosków o płatność. W liście sprawdzającej do wniosku o płatność będzie zawarte przynajmniej jedno pytanie dla każdej z zasad, weryfikujące to zagadnienie.
  • Będzie obowiązywała procedura umożliwiająca każdej osobie zgłoszenie przypadku niezgodności operacji wspieranych przez fundusze z Kartą Praw Podstawowych UE (KPP) lub Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (KPON). Każde zgłoszenie zostanie zweryfikowane. Także członkowie Komitetu Monitorującego program Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021-2027 będą cyklicznie informowani o zgłoszeniach dotyczących niezgodności projektów z KPP lub KPON, które wpłyną do m. in. Rzecznika Funduszy Europejskich lub do koordynatora ds. równości i niedyskryminacji, w celu ich rozpatrzenia i proponowania działań naprawczych.
  • Na etapie wyboru projektów, wybieranych zarówno w trybie konkurencyjnym jak i niekonkurencyjnym, zostaną zastosowane kryteria weryfikujące czy planowany do realizacji projekt i podmiot go zgłaszający nie dyskryminuje nikogo ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Będzie to kryterium dostępowe, co oznacza, iż niespełnienie kryterium skutkować będzie negatywną oceną projektu.
  • UM skierował do ministra ds. rozwoju regionalnego prośbę o podjęcie działań koordynujących, mających na celu wypracowanie uniwersalnego dla kraju i zgodnego z literą prawa rozwiązania dotyczącego egzekwowania zasady niedyskryminacji określonej w Umowie Partnerstwa.

Urząd Marszałkowski woj. świętokrzyskiego [odpowiedź na pismo Katarzyny Ueberhan]:

  • UMWŚ ma wymagać złożenia przez wnioskodawców oświadczenia potwierdzającego brak podejmowania jakichkolwiek działań dyskryminacyjnych.
  • UMWŚ będzie rozstrzygał na wstępnym etapie oceny projektu spełnienie kryterium dot. zgodności projektu z zasadami horyzontalnymi . Ocena każdego projektu dokumentowana będzie w postaci karty oceny projektu. Regulamin pracy Komisji Oceny Projektów będzie stanowił dokument, w którym oprócz zakresu zadań członków KOP, będzie opisany przebieg oceny projektu, z uwzględnieniem zapisów, dotyczących podstaw odrzucenia wniosku z powodu niespełnienia kryteriów dopuszczających, w tym dotyczących zasad horyzontalnych.
  • Planuje przekazanie potencjalnym beneficjentom informacji, zawartych w projekcie programu regionalnego FEŚ 2021-2027, dotyczących konsekwencji wynikających z nieprzestrzegania zasad horyzontalnych.

Urząd Marszałkowski woj. łódzkiego [odpowiedź na pismo Katarzyny Ueberhan]:

  • Obowiązek przestrzegania zasad horyzontalnych został wprost nałożony na instytucje zaangażowane we wdrażanie programów finansowanych ze środków polityki spójności na lata 2021-2027 w Umowie Partnerstwa, a więc konieczność spełnienia tego obowiązku przez Instytucję Zarządzającą FEŁ2027 pozostaje poza wszelkimi wątpliwościami.
  • Z uwagi na fakt, że obowiązek przestrzegania zasad horyzontalnych UE dotyczy wszystkich instytucji zaangażowanych we wdrażanie programów finansowanych ze środków polityki spójności, obecnie trwają prace na szczeblu krajowym związane z operacjonalizacją i uspójnieniem wymogów i reguł dotyczących tych kwestii. Wypracowane wymogi zostaną w całości uwzględnione w procesie wdrażania nowego programu regionalnego.
  • Instytucja Zarządzająca programem regionalnym Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2021 — 2027 gwarantuje wdrożenie mechanizmów monitorujących przestrzeganie zasad horyzontalnych UE przez podmioty ubiegające się o fundusze unijne na każdym etapie realizacji programu — począwszy od naboru wniosków o dofinansowanie, przez etap realizacji projektu i wypłaty środków, aż do zakończenia okresu trwałości projektu — m.in. poprzez zapewnienie niedyskryminacyjnych, przejrzystych zapisów dokumentów programowych, gwarantujących równość szans i niedyskryminację. Zapisy dokumentów programowych w zakresie przestrzegania zasad horyzontalnych znajdą odzwierciedlenie w Regulaminach Komisji Oceny Projektów.
  • Potencjalni beneficjenci zostaną poinformowani o warunkach wyboru i realizacji projektów, w tym o konieczności przestrzegania zasad horyzontalnych UE i zapewnienia równości, włączenia społecznego i niedyskryminacji, zgodnie z art. 9 rozporządzenia 2021/1060 oraz konsekwencjach ich nieprzestrzegania.

Czekam jeszcze na odpowiedź od Urzędu Marszałkowskiego woj. dolnośląskiego.